Bilgi Edinme Başvurusu Hazırlama

427

Bilgi Edinme Başvurusu ve Kapsamı Nedir?

Bilgi Edinme Hakkı, gerçek bir kişi ya da tüzel bir kişinin (ve bunun bir uzantısı olarak bir STK’nın) bir kamu kurum ya da kuruluşundan (kanunun istisna kıldığı haller dışında) yaptıkları iş ve işlemler, sundukları hizmetler, bu hizmetlere dair istatistikler, bu konudaki bilgi ve belgeleri talep etme hakkıdır. Bilgi dinme hakkı ve bu hakkın nasıl kullanılacağı, 4982 sayılı Bilgi edinme Hakkı Kanunu (BEHK) ile düzenlenmiştir.

Bilgi edinme başvuruları, yapılacak bir araştırma, bir kurumu raporlama yapma ya da daha sonrasındaki idari başvuru çalışmasındaki en stratejik araçlardan birisidir. Bilgi edinme başvuruları yoluyla, bir kurum ya da kuruluşun, genel anlamda tüm kesimlere, özel anlamda belirli bir sosyal gruba sağladığı kamusal hizmetlere dair her türlü veriyi temin etmek/edebilmek onu daha da önemli kılar.

Bilgi edinme hakkı, temel olarak istisnasız bütün vatandaşlara ve tüzel kişilere tanınmıştır. BEHK kapsamında bilgi talebinde bulunabilecek kurum ve kuruluşlar, aynı Kanun’un 2. maddesinde “kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları” olarak belirtilmektedir. Buna göre, özel sektör kuruluşları (kamusal hizmetler sunuyor olsa dahi) bilgi edinme hakkı kasamı dışında bırakılmış olup, bu kuruluşların, BEHK kapsamında bilgi verme yükümlülüğü bulunmamaktadır. BEHK, bunun dışındaki kurumlara kanunda yer alan (özel hayatın gizliliği, devlet sırrı, kurum içi işleyişle ilgili belgeler vb.) istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmakla yükümlülüğü getirmektedir.

Ancak bilgi edinme hakkı kapsamında yapılacak başvurular hukuki bir sonuç doğurmaz. Örneğin bir bilgi edinme başvurusu ile yaşadığı bölgedeki cadde ve sokaklarda ortopedik engellilerin kullanımı için kaç rampa yapıldığı konusunda yapılan bilgi edinme başvurusuna verilen cevaptan hareketle bölgeye rampalar yapılması için idare mahkemelerine dava açılamaz. Buradan da anlaşılacağı üzere idareden bir iş ya da işlemin yapılması ile ilgili talepte bulunulan idari başvuru ile bilgi edinme başvurusu aynı şey değildir. Her ne kadar bilgi edinme başvurusu da bir idari başvuru olsa da, bu başvurularda sadece bilgi talep edildiği için edinilen bilgi talebi üzerinden bir dava açılamaz. Ancak idari başvuru sonrasında açılacak bir dava varsa, o davanın delilleri arasında sayılabilir. Unutulmamalıdır ki, idari davalar sadece idari başvuruda talep edilen iş ya da işlemin reddi durumunda açılabilir. Bu bağlamda bilgi edinme talebi içeren bir idari başvuruda sadece bilgi talep edilmiştir. Bilginin verilmesi ile talep yerine getirilmiştir. Şayet bu talebe cevap verilmez ise sadece bilgi edinme başvurusuna cevap verilmediği için idari dava açılır.

Bilgi Edinme Başvurusu Nasıl Yapılır?

– Bir kurum ya da kuruluşa bilgi edinme başvurusu gündeme geldiğinde yapılacak ilk şey, bilgi talep edilen konunun bilgi edinme hakkı sınırları içerisinde olup olmadığının tespit edilmesidir. Bu tespit, Kanun’un 15-28. maddesi arasındaki maddelerde belirtilen istisnai durumlar incelenerek yapılabilir.

– Bilgi edinme başvurusundan sonuç alınabilmesi için evrakların tam ve eksiksiz olması gereklidir. Bir bilgi edinme başvurusu için gerekli evraklar şunlardır:

  • İçinde bilgi talep edilen sorunların ve olduğu imzalı bilgi edinme başvuru dilekçesi,
  • Bilgi edinme başvurusunu yapan gerçek kişi ise nüfus cüzdanı örneği,
  • Bilgi edinme başvurusunu yapan tüzel kişi ise (yani dernek ya da vakıf tarafından yapılıyorsa) dilekçeyi imzalayan kişinin kurumun yetkilisi olduğunun gösterildiği imza sirküleri örneği.

– Bilgi edinme başvurusu, başvuru sahibinin adı ve soyadı, imzası, oturma yeri veya iş adresini, başvuru sahibi tüzel kişi ise tüzel kişinin unvanı ve adresi ile yetkili kişinin imzasını içermelidir. Başvuru dilekçesinde kurum tarafından verilecek cevabın yazılı mı yoksa elektronik ortamda mı verilmesinin istediği özellikle belirtilmelidir.

– Gerekli olan evrakların yukarıda sıralandığı bilgi edinme başvurusu yazılı ya da kurumun elektronik posta adresine elektronik olarak yapılabilmektedir. Nitekim birçok kamu kuruluşu, web sayfasında bilgi edinme başvurusu için özel bir e-posta hesabı da açmıştır. Ancak bu başvurularda e-posta yollanırken istenen yetki belgesinin taranmış halinin dosya ekine eklenmesi gerekmektedir.

– Bilgi edinme başvurularında hayati öneme sahip bir diğer konu da bilgi talep edilen soruların anlaşılır, sade ve net sorular olmasıdır. Bu bağlamda bilgi edinme başvurusunda soyut, yoruma açık düşünce ve görüş bildiren ya da talep edilen soruların sorulmasından kaçınılmalıdır.

Bunun yanında bilgi edinme hakkı kapsamı dışında kalan istisnalar ve bilgi talep edilemeyecek konu başlıkları aşağıda madde madde sıralanmıştır.

4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Kapsamında Bilgi Edinme Talebinde Bulunulamayacak İstisnalar

– Devletin emniyetine, dış ilişkilerine, millî savunmasına ve millî güvenliğine açıkça zarar verecek ve niteliği itibarıyla Devlet sırrı olan gizlilik dereceli bilgi veya belgeler
– Açıklanması ya da zamanından önce açıklanması hâlinde, ülkenin ekonomik çıkarlarına zarar verecek veya haksız rekabet ve kazanca sebep olacak bilgi veya belgeler
– Sivil ve askerî istihbarat birimlerinin görev ve faaliyetlerine ilişkin bilgi veya belgeler
– Kurum ve kuruluşların yetkili birimlerince yürütülen idarî soruşturmalardan açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Kişilerin özel hayatına açıkça haksız müdahale sonucunu doğuracak,
b) Kişilerin veya soruşturmayı yürüten görevlilerin hayatını ya da güvenliğini tehlikeye sokacak,
c) Soruşturmanın güvenliğini tehlikeye düşürecek,
d) Gizli kalması gereken bilgi kaynağının açığa çıkmasına neden olacak veya soruşturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarının temin edilmesini güçleştirecek, bilgi veya belgeler,
– Açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Suç işlenmesine yol açacak,
b) Suçların önlenmesi ve soruşturulması ya da suçluların kanunî yollarla yakalanıp kovuşturulmasını tehlikeye düşürecek,
c) Yargılama görevinin gereğince yerine getirilmesini engelleyecek,
d) Hakkında dava açılmış bir kişinin adil yargılanma hakkını ihlâl edecek, nitelikteki bilgi veya belgeler,
– Özel hayatın gizliliği kapsamında, açıklanması hâlinde kişinin sağlık bilgileri ile özel ve aile hayatına, şeref ve haysiyetine, meslekî ve ekonomik değerlerine haksız müdahale oluşturacak bilgi veya belgeler,
– Haberleşmenin gizliliği esasını ihlâl edecek bilgi veya belgeler,
– Kanunlarda ticarî sır olarak nitelenen bilgi veya belgeler ile kurum ve kuruluşlar tarafından gerçek veya tüzel kişilerden gizli kalması kaydıyla sağlanan ticarî ve malî bilgiler,
– Kurum ve kuruluşların, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgeler,
– Kurum ve kuruluşların faaliyetlerini yürütmek üzere, elde ettikleri görüş, bilgi notu, teklif ve tavsiye niteliğindeki bilgi veya belgeler, (şayet kurum ve kuruluş tarafından aksi kararlaştırılmışsa bilgi talep edilebilir),
– Tavsiye ve mütalaa talepleri. 

Karşılaştırmalı Soru Formatları

Yanlış Soru Formatı Doğru Soru Formatı
-Kurumunuzda çalışan ortopedik engellilerin ihtiyaçları konusunda bir düzenleme yapılmış mıdır? (Soyut, sübjektif bir soru) -Kurumunuzda çalışan ortopedik engellilerin çalışma koşullarının düzeltilmesi amacıyla bina girişine rampa, engelli tuvaleti yapılmış mıdır?
– Okulunuzda eğitim gören işitme engellilerle öğretmenler nasıl iletişim kurmaktadır? (Ölçülebilir veri talep etmeyen bir soru) -Kurumunuzda eğitim gören işitme engellilerin eğitim hizmetlerinde görev alan işaret dili bilen personel bulunmakta mıdır? Varsa kaç kişidir?
Türkiye İş Kurumu olarak engellilerin istihdam sorunları neden kaynaklanmaktadır? (Sübjektif değerlendirme talep eden, kanaat talep eden bir soru) -Türkiye İş Kurumu’nun engelli işsizlik oranlarının düşürülmesi konusunda özel olarak hazırlayıp yürürlüğe koyduğu bir uygulama/proje ya da çalışma bulunmakta mıdır? Varsa bu çalışmanın içerik ve takvimi nedir?

– Bilgi edinme başvurusunda soruların mümkün olduğunca somut bilgi ya da sayısal veri talep eden bir içeriğe sahip olması çok önemlidir. Ancak sayısal veri istenmeyen bir soruda (örneğin kurum ya da kuruluşun bir politikasının sorgulanması vb.) durumlarda da başvuruda düşünce talep etmek yerine, somut uygulama bilgisi talep edilmelidir.
– Bilgi edinme başvurularında gerçek kişi ve kuruluşların başvurularını kolaylaştırmak amacıyla bilgi edinme başvurusu için hazırlanmış özel formlar bulunmaktadır. Elektronik ortamlarda “bilgi edinme form örneği” başlığı ile yapılacak taramalarda kolayca bulunacak bu formların yasal bilgilerin sorgulandığı gerekli yerleri doldurulduktan sonra ilgili bölüme soruların yazılması başvuru için yeterlidir. Ancak bu formun ekine (özellikle tüzel kişilerin) bir üst dilekçe eklemesi, başvurunun ciddiyetinin gösterilmesi bakımından önemlidir. Tabloda tüzel kişiler için kullanılabilecek tüzel kişi bilgi edinme başvuru formu paylaşılmıştır. Tüzel ya da gerçek kişilerin bilgi edinme başvuru formlarına ulaşabilmek için buraya tıklayınız
– Bilgi edinme başvuruları başvurulacak kurumun resmi e-posta adresine elektronik ortamda veya diğer (basit posta, taahhütlü ya da iadeli taahhütlü mektup vb.) iletişim araçlarıyla da gönderilebilir. Ancak bu başvurunun geçerli olabilmesi için başvuru dilekçesinde kişinin kimliğinin ve imzasının veya yazının kimden geldiğinin tespitine yarayacak başka bilgilerin yasal olarak belirlenebilir olması gereklidir. (Yetki belgesi veya imza sirkülerinin taranmış olması vb.)
– Bilgi edinme başvurularında elektronik başvuru yöntemi oldukça kolay bir yöntem olmakla beraber, Türkiye gibi, kurumların yazılı çalışma alışkanlıklarının yüksek olduğu bir ülkede araştırmacıların başvurularını yazılı olarak göndermesi, başvuruya cevap verilme olasılığını yükseltecektir.

Bilgi Edinme Başvurularında Takip, Süreler ve İtiraz

– Kamu kurum ve kuruluşlarına yapılan bilgi edinme başvurusuna, kurum ve kuruluşlar tarafından “15 iş günü” içerisinde cevap verilmesi zorunludur. “Ancak istenen bilgi veya belgenin, başvurulan kurum ve kuruluş içindeki başka bir birimden sağlanması; başvuru ile ilgili olarak bir başka kurum ve kuruluşun görüşünün alınmasının gerekmesi veya başvuru içeriğinin birden fazla kurum ve kuruluşu ilgilendirmesi durumlarında bilgi veya belgeye erişim “30 iş günü” içinde sağlanır. Bu durumda, sürenin uzatılması ve bunun gerekçesi başvuru sahibine yazılı olarak ve 15 iş günlük sürenin bitiminden önce bildirilir.

Kurumlar kanun gereği istisnalar dışındaki konulardaki bilgi edinme başvurularında istenen bilgi, belge, ses ve görüntülü kayıtları talep sahibine vermek zorundadırlar. Ancak yapılan bir başvuruya yanıt vermeyen ya da vermeyi reddeden kurumlar hakkında yargıya başvuru hakkı bulunmaktadır. Ancak bilgi edinme başvurusu reddedilen başvuru sahibi, yargı yoluna başvurmadan önce kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde Bilgi Edinme Üst Kurula itiraz edebilir. Kurul, bu konudaki kararını otuz iş günü içinde verir. Kurum ve kuruluşlar, Kurulun istediği her türlü bilgi veya belgeyi 15 iş günü içinde vermekle yükümlüdürler. Kurula itiraz, başvuru sahibinin idarî yargıya başvurma süresini durdurur. Yani kişiler bu süre içerisinde mahkemeye başvuru süresi bakımından bir kayba uğramazlar.