İdari Başvuru Nedir?

Bir ülkenin vatandaşlarının hakları Anayasalar ile teminat altına alınmıştır. Bu temel hukuk metinlerinde, yaşama hakkından, eğitim hakkına, çalışma hakkından seyahat hakkına kadar birçok hak alanına yer verilmiştir. Anayasalarda teminat altına alınan tüm haklardan, vatandaşların nasıl yararlanılacağı, devlet kurumlarının bu haklardan vatandaşları nasıl yararlandıracağı yasa, yönetmelik, tüzük vb. hukuki metinlerle belirlenmiştir. Tüm bu hukuki metinlerdeki yöntem ve talimatların uygulanmasına yönelik iş ve işlemlere, idari eylem ve işlemler denilmektedir.

İdari başvuru ise, bir kişinin, bir STK’nın ya da tüzel kişiliğin (yasalarda belirtilen bir hak kapsamında) kamu kurum ve kuruluşlarından, idari bir işlemin ya da eylemin yapılmasını,  yapılmamasını, durdurulmasını ya da başlatılması talep eden başvurulara verilen genel addır. İdari başvuru konusunu yasalarda tanınan haklardan alan yazılı bir talep metnidir.

Tüzel kişiler, bu sayfanın hedef grubunda olmadığı için bundan sonraki aşamalarda söz konusu gruba ilişkin bilgilere yer verilmeyecektir.

Bir başka deyişle, idari başvuru ile başvuran, devletin bir kurum ya da kuruluşundan yasa ile tanınan hakkın talep edebilmektedir.

Engellilerin hak ve özgürlüklerden tam ve eşit olarak yararlanmaları için, yönetimin birçok tedbirler alması gerekmektedir. Bu tedbirler, engelli bireyin önündeki engellerin kaldırılmasına ve fırsat eşitliği sağlanmasına yönelik tedbirlerdir. Bunlar kaldırımlara rampa yapılması, otobüslerin erişilebilir hale getirilmesine yönelik tedbirler gibi fiziksel mekâna ilişkin tedbirler olabileceği gibi, işitme engelliler için televizyon yayınlarını alt-yazı ile destekleme, kurumlarda işaret dili ile tercüme yapabilecek bir tercüman istihdam etme, görme engelliler için bilgi ve belgeleri alternatif formatlarda (sesli veya kabartmalı) üretme gibi tedbirler de olabilir. Böylece engelliler sadece fiziksel çevreye değil, hizmetlere ve bilgiye de eşit şekilde erişme imkânına sahip olabileceklerdir. Aynı şekilde engelli bireylerin bir kısmı, haklardan tam ve eşit olarak yararlanabilmek için tekerlekli sandalye, baston, protez gibi araç gereçlere de ihtiyaç duyarlar. Devletlerin fırsat eşitliğini sağlamak üzere bu tür destekleri de sağlaması gerekmektedir. Engelli kişilerin devletin sağladığı bu haklara ulaşımlara çoğu zaman idari başvuru yoluyla olabilmektedir.

Bu bağlamda yasaların ona tanıdığı haktan yararlanmak isteyen bir engelli ya da engelliler konusunda faaliyet gösteren bir STK’da, idari başvuru/başvurularda bulunma hakkına sahiptir.  Örneğin bir engelli birey, yaşadığı bir bölgede bölgedeki belediyeye başvurarak bir adresi ya da noktasal durumu verilen bir yerde ortopedik engelliler için bir rampa yapılmasını talep etmesi, idari başvurudur. Engelliler konusunda faaliyet gösteren bir STK’nın Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan tıbbi bir malzeme bedelinin karşılanmasını talep etmesi bir idari başvurudur.

İdari başvurular hukuki sonuç doğuran başvuru şeklidir. Bir başka deyişle, idare, idari başvurudaki talebi yerine getirmezse, başvuran kişi ya da STK’ya idare mahkemelerine başvuru hakkı doğar. Oluşan hak kaybına bağlı olarak, hak sahibi, bu hukuki süreçte talebin yerine getirilmesini isteyebileceği gibi eğer varsa kaybının maddi/manevi tazminini de talep edebilir. (İdare mahkemelerine başvuru süreçleri için tıklayınız)

Ancak bu noktada, başvuru yapılırken nasıl bir dilekçe yazılacağı, yazılan dilekçenin muhatap kurumun hangisi olduğu, dilekçenin nasıl ulaştırılacağı, dilekçede mutlaka bulunması gereken bilgilerin neler olduğu, dilekçe ile talep edilen hakkın reddi halinde nasıl bir yol izleneceği ve sürelerin bilinmesi gerekmektedir.

Kimler, Ne için İdari Başvuruda Bulunabilir?

• Engelli bireyler, kanunların onlara tanıdığı (eğitim, çalışma, sağlık, vb alandaki) bir haktan yararlanmak için bireysel olarak (ya da yasal temsilcisi vasıtası ile) idari başvuru yapabilir.
• Sivil toplum kuruluşları da (STK’lar), temsil ettikleri (engelli, kadın, çocuk vb.) sosyal grubun hakları konusunda idari başvuru yapabilir. Örneğin bir okulun engelli öğrenciler için uygun hale getirilmesi, bir şehirdeki toplu taşıma araçlarını engellilerin erişimine uygun hale getirilmesi bunlardan bazılarıdır.
• Ancak STK’ların idari başvuru yetkileri, temsil ettiği grup ile sınırlıdır. Bu bağlamda, STK’ların bir üyesi ya da münferiden bir engelli adına idari başvur hakkı bulunmamaktadır. Zira bireysel başvuru hakkı kimseye devredilemez olup, ancak ve ancak kişinin kendisi ya da yasal temsilcisi tarafından kullanılabilen bir haktır.

İdari Başvurunun Ön Koşulları Nelerdir?

• Engelli bireyin bir idari başvuru yapması için başvuru yaptığı konuda doğrudan hak sahibi olması, yani bir haktan yararlanmak istemesi ya da bir hakkından mağdur edilmiş olması şarttır. Zira bireysel idari başvurularda başvuran ile başvuru konusu arasında doğrudan, ayrılmaz bir bağ-ilişki şartı bulunmaktadır. Örneğin engellinin bir okula kaydedilmediği için idari başvuru yapması, bulunduğu mahallede ya da şehirde toplu taşıma araçlarının engellinin erişimine uygun olmaması sebebiyle idari başvuru yapması buna bunlardan bazılarıdır. Ancak bir engellinin, hak kaybı yaşamadığı bir alanda idari başvuru yapması mümkün değildir. Örneğin bir ortopedik engelinin okul idaresine bireysel bir başvuru yaparak Braille kabartma baskı makinesi talep etmesi idare usulleri bakımından mümkün olmayan bir başvuru olacaktır.
• Bir STK’ların, engelli hakları konusunda idari başvuru yapabilmesi için engelli bireyleri temsil ettiğini ispat etmesi gerekir. Bunun için dernek tüzüğünün amaçlar bölümünde, engelliler konusunda çalıştığının açık bir biçimde belirtilmiş olması gerekmektedir. Bunun yanında, STK’nın tüzüğünün faaliyetler bölümün, idari-yasal girişim yapma konusunda yetkilendirilmiş olması da bir diğer şarttır.
• Her idari başvurunun kanuni bir dayanağı olması gerekir. Kanunlarda yazılmayan bir hak için idari başvuruda bulunulamaz. Örneğin engelli bireyler, engelli olduklarını gerekçe göstererek devletin kendilerinden vergi almamasını talep edemez. Örnekten de anlaşılacağı üzere, bir talebin hak olabilmesi için o talebe dair hakkın Anayasa ya da kanunlarca tanınmış bir hak olması gereklidir.
• İdari başvuruda somut bir sorun hakkında işlem ya da eylem yapılması yani somut bir çözüm talep edilmelidir. Muğlak, geniş anlam içeren, genel bir istek içeren, niyet ya da görüş beyan eden idari başvuruların reddedilmesi kuvvetle muhtemeldir. Örneğin “A şehrindeki kaldırımlarının engelliler için düzenlenmesini talep ediyorum” şeklindeki bir talep, geniş anlam içeren muğlak bir taleptir. Zira bu başvuruda, düzenlememin hangi engel gruplarını kapsayacak şekilde, hangi sokakların hangi noktasında olduğu yazılmamıştır. İdari başvurunun sonuç vermesi için talebin, açık, ayrıntılı olarak yazılması hukuki açıdan daha doğru olacaktır.
• İdari başvuru sürecinde yaşanacak zaman kaybı, hak sahibi engelli ya da STK açısından telafi edilmez derecede kayıplar yaratacaksa, hak sahibi engelli ya da STK, idari başvuru yapmadan doğrudan hukuki süreçlere yönelerek idare mahkemelerine başvuruda bulunabilir.

İdari Başvuru Nasıl Yapılır?

• Engelliye tanınan hakkın talebi için (birey ya da STK tarafından) idari başvuru dilekçesiyle ilgili kuruma başvurulur. (Dilekçe yazım yöntemleri tıklayınız)
• Dilekçede, engelli bireyin yaşadığı bireysel hak kaybından, mümkünse bu konuyla ilgili yasanın tanıdığı hakla ilgili maddeden bahsedilerek, bu madde hükümleri kapsamında dilekçede ifade edilen sorunun çözümü talep edilir. (Bireysel başvuru dilekçe örnekleri için tıklayınız)
• İdari başvuru STK tarafından yapılıyorsa, öncelikle STK’nın başvuru yapılan konuda engellileri temsil yetkisinin bulunduğu anlatılır. Bunun ardından başvuruya konu engelli sorunu ifade edildikten sonra, bu konuyla ilgili yasanın tanıdığı hakla ilgili maddeden bahsedilerek, bu madde hükümleri kapsamında sorunun çözümü talep edilir.
• İdari başvuru dilekçesi muhatap kuruma elden teslim edilebileceği gibi, iadeli taahhütlü, taahhütlü, acele posta (APS) ya da adi postayla da muhatap kuruma yollanabilir. Ancak adi posta, idari başvurunun takip zorluğu açısından önerilmeyen bir yöntemdir.
• İdari başvuru elden teslim şeklinde yapılmışsa evrak numarası, posta yoluyla yapılmışsa posta teslim fişi saklanmalıdır.
• İdari başvurular acil durumlarda faks ya da e-posta yoluyla da yapılabilir ancak başvurunun yazılı ve ıslak imzalı halinin yasal süreler içerisinde muhata kuruma ayrıca yollanmalıdır. Böyle bir durumda dilekçenin aslının posta yoluyla yollanacağı faks ya da e-posta mesajının sonunda özellikle belirtilmelidir.

İdari Başvuru Yapma-Cevap Alma Süreleri Ne Kadardır? 

• İdari başvuru sonucunda başvurulan kurum, 60 gün içerisinde başvuruya olumlu ya da olumsuz cevap vermek zorundadır. İdarenin cevap vermediği durumlarda (zımmen red) olumsuz cevap vermiş kabul edilir.
• İdari başvuru ile ilgili kurum (örneğin okula kayıt, bakım maaşı, vergi indirimi, rapor vb.) talebe olumsuz yanıt verirse, dilekçeyle 60 gün içerisinde itiraz edilerek yeniden değerlendirme talep edilebilir.
• Şayet itiraza (60 gün içinde) olumsuz cevap verilirse ya da 60 gün içerisinde hiçbir cevap verilmezse idari başvuru süreci tamamlanmış olur.
• İtiraz sürecinde de talep ettiği hakka tamamlanmayan engelli ya da engelliler adına hareket eden STK, Kamu Denetçiliği Kurumu’na ya da idare mahkemelerine başvurabilir.

Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvuru koşulları ve yöntemleri için tıklayınız

İdare Mahkemelerine başvuru koşulları ve yöntemleri için tıklayınız

• İdari Başvuru Sürecinin Şematize Edilmiş Hali